Web’in Yolculuğu
İngiliz bilgisayar bilimcisi Sir Tim Berners-Lee tarafından icat edilen ve World Wide Web (WWW) olarak bilinen internet, 1989'daki başlangıcından beri değişip gelişmeye devam ediyor. İnternetin tarihini 3 temel aşamaya bölünebilir: Web1, Web2 ve Web3. Peki Web3'ü diğerlerinden ayıran ne?
Çoğunlukla bilgi amaçlı olan, etkileşime girilmeyen ve ‘salt-okunur’ statik web sayfalarından oluşan Web1 yaklaşık olarak 1989'dan 2004'e kadar sürdü. Bunu, Facebook, Twitter ve YouTube gibi merkezi platformların egemen olduğu çok daha etkileşimli ve kullanıcı dostu Web2 takip etti.
Web2 terimi, 2004 yılının sonlarında ilk O’Reilley Media Web 2.0 Konferansında Tim O’Reilly ve Dale Dougherty tarafından popülerleştirildi. Orijinal web’den daha kullanıcı dostu ve dinamik olan Web 2, kullanıcı tarafından oluşturulan içerik çağını başlattı ve web ile etkileşim kurma biçimimizi sonsuza dek değiştirdi.
Web1 tamamen bilgiye erişmeye odaklıyken, Web2 daha çok oluşturma ve katkıda bulunmayla ilgili. Katılımcı web veya sosyal web olarak adlandırılan bu ikinci nesil web hizmetleri, ağırlıklı olarak etkileşim, birlikte çalışabilirlik ve bağlantıya odaklanıyor. Web2 aslında İnternet’in bugün bildiğimiz versiyonu ve büyük ölçüde mobil, sosyal ve bulut teknolojileri ile yönlendiriliyor.
Web2 ile artık internet erişimi olan herkes,
- Wikipedia, Tumblr ve WordPress gibi platformlara katılıp bilgi, fikir ve deneyim alışverişinde bulunabilen
- Etsy ve Depop’ta tüm işletmeleri yöneten,
- Facebook, Twitter ve Instagram’da içerik üreten,
- Amazon ve TripAdvisor’da incelemeler, Flickr veya Pinterest’te resimler yayınlayabilen,
- YouTube’a video yükleyebilen,
- Airbnb’de evlerin tanıtımını yapabilen bir kullanıcıya dönüştü. Etkileşim çeşitlerinin listesi uzayıp gidiyor.
Web2'nin Problemleri
Hepimizin hem kişisel hem de profesyonel olarak hayatımızın bir parçası galine gelen Web2 platformları az sayıda büyük şirkete ait sunucularda merkezileştirilmiş durumda. Bu, muazzam miktarda güç ve kontrolün sadece seçkin birkaç kişinin elinde yoğunlaştığı anlamına geliyor.
Kullanıcılar bu ‘ücretsiz’ platformlara aslında kişisel verilerinin haklarını devrederek bir ‘ödeme’ yapıyorlar. Kişinin adı, doğum tarihi ve IP adresinden cihaza, tarama geçmişine ve alışveriş alışkanlıklarına kadar pek çok veri toplanabilir, saklanabilir oluyor ve o platformların elinde reklam verenlere satılabilecek bir varlık oluyor. Kısacası kullanıcılar, tüketici oldukları Web1’den etkileşim odaklı Web2’ye geçtiklerinde tüketici olmaktan çıkıp kendilerini bir “ürün” konumunda buldular.
Veri madenciliği, çevrimiçi gözetim, algoritma manipülasyonu, sömürücü reklamcılık ve öznel yasaklama gibi Web 2 ile ilgili yaygın endişeler birçok kişinin alternatif platformlar aramasına ve Web3'ün doğmasına neden oldu.
Web3 ise İnternet’in yeni neslini temsil ediyor.
Web 3 kavramı ilk olarak Berners-Lee tarafından Scientific American’da yayınlanan 2001 tarihli bir makalede tanıtıldı. Makale insanlar ve bilgisayar uygulamaları arasında göze çarpan bir iletişim boşluğu olduğundan bahsediyordu.
Web1'in açık altyapısını Web2'nin katılımcılığıyla birleştiren ve ‘anlamsal web’ olarak anılan Web3, tamamen okuma, yazma ve sahip olma ile ilgili.
Web 3 kavramı, blockchain gibi gelişen teknolojilerin yaygınlaşması sayesinde 2021'de ivme kazanmaya başladı. ‘Merkeziyetsiz web’ (decentralized web) olarak da adlandırılan Web3, Web2'nin merkezi yapısının getirdiği gizlilik ve güvenlik gibi eksikliklerin çoğunu çözmeyi amaçlıyor. Hâlâ emekleme aşamasında olmasına rağmen Web3, ağırlıklı olarak merkezi olmayan protokoller ile ilerleyecek.
Web3, Blockchain ve ilgili teknolojilerin kullanımıyla, gücü dev teknoloji şirketlerinden uzaklaştırmayı ve kullanıcılara sadece kullanıcı ya da tüketici olmaktan ziyade web’deki ‘sahip olma’ gibi rolleri de vermeyi hedefliyor.
Web3 kısaca:
- Merkeziyetsiz
- Sansürsüz
- Kendi kendini yöneten
- Daha yüksek düzeyde gizlilik ve güvenliği sağlayan
- Geliştirilmiş arama motoru okunabilirliğine sahip bir web versiyonu.
Merkeziyetsizlik Pratikte Nasıl Çalışır?
Merkeziyetsiz web, webin kendisinden önce gelenlerden daha akıllı, özerk ve açık olacak bir sürümü. Merkezi otoritelere duyulan ihtiyacı ortadan kaldırmayı hedefleyen Web3, kullanıcıların üçüncü taraf aracılara güvenmek zorunda kalmadan dünyadaki herhangi bir birey veya makine ile etkileşime girebilecekleri anlamına geliyor. Verilerin ağa ait olduğu Web 2'den farklı olarak, Web3'teki veriler paylaşılıyor. Kullanıcılar teorik olarak internet protokollerinin yönetimine katılabiliyor ve (son olarak) kendi verilerine sahip olabiliyorlar.
Merkezi olmayan sosyal ağlar, içerik oluşturucularının kitlelerle eşler arası (P2P,Peer to peer) bir şekilde etkileşimde bulunmalarını ve sansürlenmekten veya platformdan uzaklaştırılmaktan korkmadan içeriklerinde son sözü söyleyebilmelerini sağlamayı amaçlıyor.
Web 3'e örnek olarak şunlar verilebilir:
- Merkezi olmayan protokol Bitcoin,
- Blockchain tabanlı sosyal platform Steemit,
- NFT marketplace OpenSea ve benzeri kripto para borsaları.
Peki Web3'ün zorlukları neler olabilir?
Web3'ün fizibilitesi hakkında bazı tartışmalar var: bazıları bunun gerçekten merkeziyetsiz olup olamayacağını sorguluyor. Blockchain teknolojisi şuan son derece maliyetli ve enerji yoğun olduğundan, çoğu kişi hem ölçeklenebilirlik hem de sürdürülebilirlik konusunda endişe duyuyor. Fakat bu endişe aynı zamanda çözüm bulmak için bir itici güç yaratıyor ve yakın gelecekte bu durumun değişeceği düşünülüyor. Ayrıca, merkezi olmayan protokollerde işlem hızları, merkezileştirilmiş protokollere göre önemli ölçüde daha yavaş. Peki onarıcı finansın bu zorlukları aşmadaki rolü ne?
Onarıcı finans veya ReFi, karbon emisyonlarını azaltmak, çevreyi “onarmak/yenilemek” ve nihayetinde iklim değişikliğini tersine çevirmek için finansal teşvikler yaratmaya yönelik bir insiyatif. ‘Blockchain, küresel karbon ayak izinin azaltılmasını nasıl teşvik edebilir ve doğal kaynakları nasıl yenileyebilir?’ sorusuna Blockchain’den faydalanarak cevap arıyor. Onarıcı finans konusunu gelecek bültenimizde derinleştireceğiz, takipte kal!
ReFi Türkiye Buluşması : Web3 for Good 🌱
8 Eylül’de ReFi Türkiye programı kapsamındaki ilk komünite buluşmamız olan Web3 for Good‘u gerçekleştirdik!
Yaygınlaştıkları bu dönemde web3’ün ve blockchain teknolojilerinin,
- etki üretme adına nasıl bir potansiyel taşıdığı
- iş modellerimizin bu yeni teknolojilerin odağında nasıl dönüşeceği ve
- çalışmalarımızı kolaylaştıracak bir formda nasıl değerlendirebileceği üzerine düşünen ve birlikte üretmek isteyen kişi ve kurumlar ile hali hazırda bu alanda uygulama örneklerini inşa eden aktörleri buluşturduk.
Hedefimiz iş birliği ve dayanışma içerisinde bir ekosistem!
ReFi Türkiye Podcast 🎧️
🌱 ReFi Türkiye programı kapsamında Web 3.0 teknolojileri ile etki ekosisteminin kesişim alanlarını konu alan, onarıcı finans odağında yaklaşım yürüttüğümüz podcast serisinin her bölümünde alanı inşa eden ve alana ışık tutan öncülerle sohbetler gerçekleştiriyoruz.
ReFi Türkiye podcastin 0. bölümünde, “Neden ReFi, Neden Türkiye” sorularından hareketle odağımızı açıklıyor; neden onarıcı finans temasını seçtiğimize, Web 3.0 teknolojileri ile etki ekosisteminin birlikteliğinden ne gibi çalışmalar doğabileceğine ve program boyunca neler yapacağımıza dair aktarımlarda bulunuyoruz. Podcast’in 0. bölümüne buradan ulaşabilirsin.
Podcast serisinin 1. bölümünde ise Dudu’nun “Sürdürülebilirliğin ötesinde ekolojik, ekonomik ve toplumsal olarak onarıcı tarımın hem anlayış olarak yerleşmesi hem de somut olarak yaygınlaşması” yolculuğundaki deneyimlerine ve biriktirdiği bilgilere tanıklık ettik. Podcast’in 1. bölümüne buradan ulaşabilir, bölüm içinde duyacağın kodla, podcast bölümü için özel olarak hazırladığımız NFT’yi POAP üzerinden alabilirsin!
ReFi Türkiye Hackathon
Sen de dünyanın onarım sürecine katkıda bulunacak yeni bir ekonomi tasarlama motivasyonun bir parçası olmak istersen Akbank ReFi Hackathon aradığın etkinlik!
Etkinlikte şu odak noktalar üzerine çalışabilirsin: Ekosistemlerin Onarımı, Onarıcı Yerel Ekonomi, Yatırım, Fon ve Bağış, Genç İstihdamı, Eğitimde Nitelik ve Şeffaflık. Her alandaki örnek işler imece platformu Medium sayfasındaki yazıda yer alıyor.
Avalanche ağı iş birliği ile Türkiye’de bir banka tarafından blok zincir ağı üzerinde düzenlenecek ilk hackathon olacak Akbank ReFi Hackathon’a 12 Eylül’e kadar buradan kayıt olabilirsin!
Film Önerisi
Netflix’in ‘’Explained’’ serisindeki Cryptocurrency bölümüne göz atın. IMDb sayfasına ulaşmak için burayı tıklayabilirsin.